Жарық шығармайтын барлық денелер өздеріне түскен жарық сәулелерінің шағылуы арқасында көрінеді. И.Ньютон жарықтың дене бетімен әрекеттесуін зерттей келе, жарық – бөлшектердің ағыны деген. Жарық бөлшектерінің шағылуын үстел жақтауына бильярд шарының соғылуына ұқсатуға болады.
Егер шарды перпендикуляр сызыққа α бұрышымен бағыттаса, онда ол α бұрышына тең болатын β бұрышымен кері қайтады.
Бильярд шарының үстел жақтауына соғылып, кері қайтуы
Жарықтың шағылуы деп екі ортаның шекарасына бағытталған жарық сәулесінің жүру бағытының өзгеру құбылысын айтады. Жарық сәулесі шыққан ортасына қайта келеді.
Түсу бұрышы – түскен сәуле мен жарықтың екі орта шекарасына түсу нүктесіне түсірілген перпендикуляр арасындағы бұрыш (α)
Шағылу бұрышы – шағылған сәуле мен жарықтың екі орта шекарасынан шағылу нүктесіне түсірілген перпендикуляр арасындағы бұрыш (β)
α = β
Жарықтың шағылу заңы:
-
Түскен сәуле, шағылған сәуле және түсу нүктесінен шағылдырушы бетке тұрғызылған перпендикуляр (нормаль) бір жазықтықта жатады.
-
Түсу бұрышы шағылу бұрышына тең болады
Айналық шағылу – теп-тегіс беттен шағылу
Ша шыранды (диффузиялық) – кедір-бұдыр беттен шағылу
Айнаның тегіс бетіне түскен сәуле шоқтары параллель шоқ болып шағылады. Кедір-бұдыр беттен шағылған сәулелер шашырайды.
Айналық бет – түскен жарық сәулесін қайтадан сол ортаға бағыттайтын бет
d = ‒ f
Жазық айна – тегіс өңделген және шағылдыратын қабатпен жабылған, қисықтық радиусы шексіздікке ұмтылатын жазық бет.
Жазық айнадан алынатын кескін жалған болады.
Жазық айнаның формуласы:
d – денеден айнаға дейінгі арақашықтық,
f – кескіннен айнаға дейінгі арақашықтық.
Жазық айнадағы кескіннің ерекшеліктері:
-
жалған;
-
дене айнадан қандай қашықтықта болса, кескін де сондай қашықтықта болады;
-
өлшемі дененің өлшемімен бірдей;
-
тура;
-
симметриялы.
Бүгінгі таңда айналар технология мен күнделікті өмірде кеңінен қолданылады: рефлектор ретінде (фаралар, прожекторлар); оптикалық құрылғыларда (линзалар, лазерлер, перископтар, псевдоскоптар және т.б.); жол және автомобиль а йналары және т. б.
